Μικρή αλλά πυκνή σε νοήματα η έκθεση του καλλιτέχνη στην a.antonopoulou.art.
Αν αναλογιστεί κανείς την πληθώρα των εικαστικών εκείνων έργων που χειρίζονται πολιτικά θέματα και έχουν πολιτικό σχόλιο ή ακόμα, εμπλέκονται ευθέως με μία κοινωνία παίρνοντας για παράδειγμα μία μορφή δράσης σε μία κοινότητα, το ερώτημα το αν η τέχνη μπορεί να επιδράσει πολιτικά μοιάζει δικαιολογημένο. Ίσως όμως φαντάζει και αφελές δεδομένου ότι η σύγχρονη τέχνη δεν είναι απλώς τα έργα και το θέμα τους αλλά και ένας ολόκληρος οικονομικός και ιδεολογικός μηχανισμός.
Το ερώτημα πάντως, είναι πιθανό ότι θα απασχολήσει τον θεατή της ατομικής έκθεσης του Μιχάλη Καλλιμόπουλου με τίτλο «Δύναμη vs Bία» στην γκαλερί a.antonopoulou.art. Το πολιτικό περιεχόμενο θέμα της έκθεσης είναι εδώ τόσο ειδικό όσο και γενικό. Ο καλλιτέχνης αποτολμά να σχολιάσει ένα επίκαιρο γεγονός – καθώς το έναυσμα για την όλη ιδέα ήταν η δίκη της Χρυσής Αυγής – αλλά καταφέρνει να υπερβεί το συγκεκριμένο και να το αναγάγει στο πολύ στοχαστικό και ενδιαφέρον για κάθε κλάδο της γνώσης ζήτημα του τί συνιστά Βία και τί Δύναμη.
Περιεκτική, μικρή αλλά πυκνή σε νοήματα, η έκθεση χρησιμοποιεί το στοιχείο του γκροτέσκου. Οι δύο υπερμεγέθεις γλυπτικές φόρμες, η μία σε μορφή λύκου ή αρκούδας σε στάση επίθεσης και η άλλη ενός ανθρωπόμορφου τέρατος έτοιμου να σηκώσει το απειλητικό, βαρύ ανάστημα του από το κάθισμα του. Πλανάται η αμφισημία του αν είναι έτοιμο να καταστρέψει ή αν μόλις έχει κάτσει ηττημένο από κάποιον εχθρό. Ακόμα, αν στην περίπτωση της αρκούδας πρόκειται για το θύμα που έχει γίνει θύτης – ο ίδιος ο καλλιτέχνης πάντως αναντίρρητα ταυτίζει και τους δύο χαρακτήρες με βίαια πλάσματα. Η αμφισημία έρχεται να αντισταθμίσει την πιο σαφή ίσως και θεατρική και άρα στα όρια του προφανούς απόδοση της βίας με την μορφή ενός επικινδύνου τέρατος.
Η ίδια η βία δεν εκδηλώνεται, υποδηλώνεται όμως με σαφήνεια. Από την άλλη, το γκροτέσκο την εξορκίζει, την τιθασεύει, την διακωμωδεί. Αυτό το παιχνίδι της έντασης με την απελευθερωτική δύναμη του χιούμορ προσδίδει στην έκθεση έναν σκοτεινό αλλά και αισιόδοξο χαρακτήρα, καθιστά το περιεχόμενό του αινιγματικό, γεννά ερωτήματα και οδηγεί τον θεατή σε διαφορετικά μονοπάτια σκέψης. Η βία μπορεί να ενεργοποιήσει την δύναμη ως αντίδραση σε αυτήν αλλά βία και δύναμη είναι αντιθετικές έννοιες όπως σημειώνει ο Καλλιμόπουλος στο σημείωμά του για την έκθεση, παραθέτοντας σχετική φράση της Hanna Αrendt από το «Περί Βίας». Από την άλλη, η βία μπορεί να είναι μία μορφή δύναμης όπως έχει υπάρξει η αναρχία σε κάποιες ιστορικές συγκυρίες;
Σε αυτή την “εσωτερική” και διανοητική περιπέτεια του τί είναι βία, τί δύναμη και πώς εικονοποείται συμβάλει και η ενότητα των σχεδίων που έκανε ο καλλιτέχνης έχοντας παρακολουθήσει την ακροαματική διαδικασία της Χρυσής Αυγής, μία ενότητα που δείχνει και την δεξιοτεχνία του καλλιτέχνη να χειρίζεται διαφορετικά μέσα και να συνδυάζει εικόνες μικρής ή μεγάλης κλίμακας. Στα σχεδιαστικά αυτά πορτρέτα η έμφαση είναι στο σχήμα του κεφαλιού, που συχνά παρουσιάζεται παραμορφωμένο. Σε πολλά σχέδια πίσω από το πραγματικό πρόσωπο μία καρικατούρα του προσώπου υποδηλώνει το αόρατο, το κρυμμένο, τον ψυχισμό, είναι η σκοτεινή πλευρά αλλά και η διακωμώδηση του.
Η θυμηδία εκτονώνει την απειλή. Όμως η αμφισημία υπάρχει. Η δύναμη δεν είναι βία, όμως η βία μπορεί να είναι σαρωτική. Το τί όμως είναι δύναμη, το ποιός την ασκεί και πώς την καταχράται είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Αν η βία είναι γελοία, ασυγχώρητη και γκροτέσκα, τί συμβαίνει με τα πρόσωπα της δύναμης και ποια είναι η σχέση δύναμης και εξουσίας; Αν εξαιρέσει κανείς την προσωπική και ηθική ευθύνη που έχει κανείς να είναι δυνατός με την έννοια του να είναι υπεύθυνος, ειλικρινής και δίκαιος, τί συμβαίνει με την δύναμη σε επίπεδο θεσμών, νόμων, σε κοινωνικό και συλλογικό επίπεδο;
Το βλέμμα, η οπτική από την οποία ο καλλιτέχνης σχεδιάζει τους κατηγορούμενους δίνει στον θεατή, στην κοινωνία το προνόμιο της επιλογής και της δράσης. Ο θεατής στο δικαστήριο όπως και ο θεατής στο έργο βλέπει τους κατηγορούμενους ενώ οι ίδιοι όχι. Το τερατόμορφο καθισμένο τέρας κοιτάζει το έδαφος. Το αγριεμένο ζώο είναι σκιάχτρο, δεν μπορεί να δει. Επιπλέον, οι λαβές στα μπράτσα του ενός γλυπτού, η το σχοινί με το οποίο είναι δεμένο το σκιάχτρο/αρκούδα στον τοίχο σημαίνουν ότι υπάρχει ένα αδιόρατο χέρι. Το αν είναι το χέρι του θεατή, του καθενός μας που μπορεί να τιθασεύσει την βία ή το χέρι που υποκινεί την βία, ίσως για κάποιους επισκέπτες να τίθεται ως ανοιχτό ερώτημα. Αλλά και στην ενότητα με τα σχέδια κάποια μεμονωμένα πορτρέτα σκύλων με λουρί επεκτείνουν ακόμα περισσότερο το παιχνίδι των ρόλων: αν ο σκύλος είναι το εξημερωμένο ζωή τότε μήπως η βία τιθασεύεται; Η μήπως υποκινείται; Στην προέκταση αυτής της σκέψης, ποια είναι η σχέση φύσης και τέχνης, άγριου και εξημερωμένου;
Τέτοιου είδους αμφισημίες (αν και δεν είναι πρόθεση του καλλιτέχνη τουλάχιστον ως προς το κακό της βίας και καλό της δύναμης) προσδίδουν στην έκθεση έναν πολύπλευρο χαρακτήρα. Καταφέρνουν να μεταμορφώσουν ένα συγκεκριμένο πολιτικό γεγονός σε έναν ευρύτερο στοχασμό πάνω στην πολιτική. Όπως και σε προηγούμενες δουλειές του, ο Καλλιμόπουλος επιδιώκει μία εμπλοκή του θεατή (ακόμα και με διαδραστικό τρόπο παλαιότερα) έτσι και σε αυτή την πρόσφατη δουλειά του τον θέτει αντιμέτωπο με τον ίδιο τον εαυτό του σε σχέση με την κοινωνία. Θίγει έτσι και ένα ερώτημα: το αν δηλαδή ένα έργο τέχνης ως εικόνα, ως αναπαράσταση μπορεί να εντυπωθεί με τέτοιο τρόπο στον θεατή ώστε να καλλιεργήσει μία διαφορετική στάση και ίσως δράση απέναντι και σε σχέση με τον κόσμο. Αυτό δεν σημαίνει ότι η τέχνη πρέπει να εργαλοποιείται , διότι τότε είναι προπαγάνδα. Η τέχνη έχει την δική της συμβολική γλώσσα και την δική της θέση που είναι η δύναμη της εικόνας και η ικανότητα των αισθήσεων και του μυαλού να την επεξεργάζονται. Αποτελεί, ή θα έπρεπε να αποτελεί μία μορφή δύναμης με την θετική έννοια, ως ανθρώπινη ανάγκη έκφρασης. Το «Δύναμη vs Βία» εγείρει τέτοιου τύπου ζητήματα μέσα από το σχέδιο και το γλυπτό, με μία πλαστική γλώσσα που κάνει την τέχνη να ξεχωρίζει από άλλες εικόνες όπως το στεγνό ντοκουμέντο. Η μέριμνα αυτή για τις πλαστικές ιδιότητες ενός έργου εφιστά την προσοχή και στις ίδιες της φόρμες, το πλάσιμο της μορφής και τον ρυθμό της γραμμής στο σχέδιο κερδίζοντας έτσι την παρατήρηση.